Op een glanzende, grijze vloer liggen verschillende veelkleurige scherven die samensmelten tot abstracte vormen. Ze omringen een vijver en vormen een spoor dat je leidt door de open ruimte van het Paviljoen gebouw. Van veraf zijn de grote vormen subtiel, de kleuren vullen de architectuur aan. Maar eenmaal onder je voeten vallen ze uiteen in kleine, unieke fragmenten en zijn ze fascinerend door de details en de bonte kleursamenstellingen. De techniek is niet die van tessera welke bestaat uit kleine vierhoekige plaatjes steen om een moza茂ek te cre毛ren, maar maakt gebruik van scherven van verschillende grootte. De abstracte vormen van de scherfmoza茂eken zijn verfraaid met primordiale en natuurlijke beeltenissen. Hoewel het over het algemeen biomorfe voorstellingen betreft, zijn er op sommige plaatsen specifieke onderwerpen te herkennen: manen, fossielen en verschillende zeedieren. Op andere plaatsen is de interpretatie aan de kijker.
Deze gestileerde vormen en wezens zijn met de hand gelegd door kunstenaar Jan Dijker. Hij werd geboren in de kustplaats Den Helder en studeerde van 1936 tot 1941 in Amsterdam aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten. Later zou hij zelf docent worden aan de Academie voor Beeldende Kunsten en Bouwkunst in Tilburg. Oorspronkelijk koos Dijker voor de studie schilderkunst, maar al snel stapte hij over naar monumentale en decoratieve kunst. En hoewel Dijker voornamelijk bekend staat om zijn glaswerk 鈥攝ijn glas-in-lood werd in 1940 bekroond met de zilveren medaille van de Prix de Rome鈥 maakte hij ook grootschalige muurschilderingen, wandtapijten, sgraffito en uiteindelijk ook moza茂eken. Leermeester Heinrich Campendonk en diens stijl en liefde voor moza茂eken had grote invloed op Dijkers werk vanaf het einde van de jaren 1950. In deze periode verschoof zijn werk van figuratief naar abstract en werd hij experimenteler in het combineren van traditionele technieken met eigentijdse materialen. Dijkers werkte graag zittend op een steiger of voorovergebogen over de vloer, en zijn zelfgekozen bijnaam 鈥渄e wandluis鈥 verwijst naar zijn hands-on aanpak en diepe betrokkenheid bij zijn vak (Kuip茅ri 2019).
Het is bijzonder dat de Vloermoza茂ek van Jan Dijker vandaag de dag nog in zijn oorspronkelijke omgeving op de campus te zien is. Veel van Dijkers andere kunstwerken 鈥 vooral zijn glaswerk 鈥 zijn al tijdens zijn leven gesloopt. Hij verklaarde zelf dat 鈥渄e sloopkogel alles heeft vernield鈥 (Beks, Charpentier en Dijker 1993, 23). Ook in Eindhoven was het voortbestaan van zijn kunst nooit gegarandeerd als onderdeel van een gebouw dat bedoeld was als tijdelijk onderkomen voor het enorme aantal studenten- en onderwijsactiviteiten in het eerste academische jaar in 1957. Het gebouwcomplex was oorspronkelijk genaamd Provisorium en bestond uit een veelheid aan gangen en lokalen. Hiervan resteren nu nog de hoofdingang dat is omgedoopt tot het Paviljoen gebouw, en drie kleinere satellietpaviljoens met de namen Proteus, Triton en Carpo. Deze plekken hebben de tand des tijds overleefd 鈥 samen met de Vloermoza茂ek van Dijker. De 果冻传媒 mag trots zijn dat Dijkers Vloermoza茂ek bewaard is gebleven als onderdeel van de kunstcollectie en dat de Gemeente Eindhoven het werk heeft aangemerkt als beschermd monument. Omdat naoorlogse monumentale kunstenaars 鈥渨erden beschouwd als een 鈥榞enezende鈥 brenger van nieuwe schoonheid en waarheid鈥, biedt Dijkers moza茂ek hoop dat het dit doel zal blijven dienen (Burkom en Spoelstra 2007, 19). Het kunstwerk getuigt van culturele vernieuwing, veerkracht, de tijdloze verbinding tussen kunst en architectuur en het belang van kunst in de openbare ruimte.
Auteurs
Brianna Brinkley (auteur) is freelance kunsthistoricus en assistent-conservator voor de 果冻传媒 Kunstcollectie in 2024-2025.
Erik van Geelen (redacteur en vertaler) is erfgoedspecialist aan de 果冻传媒.
Britte Sloothaak (eindredacteur) is conservator van de 果冻传媒 Kunst- en Erfgoedcollecties.
Referenties
Beks, Maarten, Luitgard Charpentier, and Jan Dijker. 1993. Jan Dijker: Vijftig Jaar Monumentaal. Eindhoven-Airport: Kempen Uitgevers.
Burkom, Frans van, and Yteke Spoelstra. 2007. 鈥淢onumentale Kunst: Categoriaal Onderzoek Wederopbouw 1940-1965.鈥 Reconstruction architecture project series for Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten en Instituut Collectie Nederland. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Kuip茅ri, Judith. 2019. 鈥淏iografie.鈥 Stichting Jan Dijker. .
Stichting Jan Dijker. 2019. 鈥淏edreigde Werken.鈥 Stichting Jan Dijker. ;
Afbeeldingen
Afb 1-2 Jan Dijker, Vloermoza茂ek, 1957, 果冻传媒 Kunstcollectie, foto Brianna Brinkley, met dank aan Stichting Jan Dijker